درطواف آید حبیبی راه جو
تا ببیند نورجان رخسار او
نوشد آنجا جام معنی درحروف
لا بگوید عید گردد بی کسوف
نوربخشد برفلک همچون جواد
یا رب افزون کن کمالش کم مباد
میبدی درکتاب کشف الاسرارخویش می نویسد:
حج دونوع است.یکی ازخانه ی خود به بیت الحرام شود وآن یکی ازنهاد خود برخیزد وبه درگاه ذوالجلال رود.آن یکی تا عرفات است واین یکی تا به معرفتِ معروف.آنجا چشمه ی زمزم ،اینجا قدح شراب ولطف دمادم.آنجا قدمگاه خلیل واینجا نظرگاه رب جلیل.آنجاآیات بینات واینجا رایات ولایات.آنجا رکن یمانی وشامی،اینجا کنج معانی.آنجا به قدم روند واینجا به همّ روند،آنجا طواف کعبه ی صورت است واینجا طواف کعبه ی دل.آن یکی را حاج کعبه گویند واین یکی را حاج حقِ.آنان کعبه را ازبادیه جستند واینان ازراه دل.با این حساب می توان پذیرفت که درواقع حجّ قصد است ومقصد کوی دوست ودرزبان بزرگی دیگرازعالم وحدت وانوارحجّ کردن دوگونه است:حج خاص وحج عام.
حج عام زیارت خانه وحج خاص دیدارصاحب خانه است.
حج عام طواف چهاردیواری ازآب وگل وحج خاص زیارت کعبه دل است.
حج عام راه بردن به مکه ورسیدن به کعبه وحج خاص بریدن ازهستی ورسیدن به وادی نیستی است.
حج عام اجرای امرپروردگاروحج خاص شوق دیداریاراست.
حج عام به امّید پاداش رسیدن به جنان وجنّت وحج خاص دیداریارمهربان ونیل به وحدت است
حج عام ادای فریضه ایست که رعایت آداب اصل کاراست وحج خاص جدایی ازخلق ومقام وصل دلداراست.
حج عام را بلوغ جسمی، عقل، حرّیت ظاهری واستطاعت مالی ازضروریات است. حج خاص راشرایط اصلی:بلوغ معنوی، آزادی اززندان نفس، توان دیداریاروشورعشق وصبوری است.عامیان چون عزم زیارت خانه کنند به هروسیله که باشد راه ببُرند به مکه شوند احرام ببندند تا به کعبه رسند وبرگرد خانه بگردند.
خاصان چون شوق دیدارصاحب خانه پدید آید خون دل زادِ راه سازند توسن عشق را بکارگیرند لباس بی اساس من ومای اعتباری هستی را فروگزارند، احرام نیستی برمیان بندند وکعبه دل را طواف کنند وصاحب خانه را دریابند.
عارفان صافی اززمره خواص اند که کعبه دل را با عشق دیداریارطواف می کنند درمقام وصال، خود وآمال خویش ازیاد میبرند ودرفضای وحدت به نورتوحید صافی می شوند.
حج زیارت کردن خانه بود
حج ربّ البیت مردانه بود
